Əbülfəz Elçibəy -85
Gündəm
23-06-2023, 23:38
205
⁷ Əbülfəz Elçibəy 24 iyun 1938-ci ildə Naxçıvan MSSR-in Ordubad rayonunun Kələki kəndində anadan olub. 7 illik Unuskənd məktəbini bitirdikdən sonra Ordubad şəhər 1 saylı orta məktəbində təhsilini davam etdirib. 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinin ərəb filologiyası şöbəsinə daxil olub. Buranı bitirdikdən sonra (1962) təyinatla SSRİ Hidrolayihə İnstitutunun Bakı şöbəsində tərcüməçi işləyib. 1963-cü ilin yanvarında Misir Ərəb Respublikasına göndərilən Əbülfəz Elçibəy 1964-cü ilin oktyabrına kimi Asuan bəndinin tikintisində tərcüməçi kimi çalışıb. Xarici ezamiyyətdən dönərək 1965-ci ildə ADU-nun aspiranturasına daxil olub və aspirantura təhsilini 1968-ci ildə uğurla tamamlayıb.Tulunilər dövləti (868–905)" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb (1969). ADU-nun "Asiya və Afrika ölkələri tarixi" kafedrasında müəllim və baş müəllim işləyib (1968–1975)
O , 1989-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsini yaradıb və AXC-nin prezidenti seçilib. Elçibəyin rəhbərliyi ilə AXC 1990-cı il Azərbaycan SSR ümumi seçkilərində iştirak etmiş və 45 deputatla Azərbaycan SSR Ali Sovetində təmsil olunmuşdur . Ali Sovetdə müxalifət deputatları AXC-nin rəhbərliyi ilə Müstəqil Azərbaycan Demokratik Bloku (İttifaq), qısaca DEMBLOK yaratdılar. DEMBLOK üzvləri müstəqillik uğrunda çalışmış, ilk dəfə müstəqilliyə səs vermişlər və bu səsvermədə 47 deputat müstəqilliyin lehinə səs vermiş və istiqlalçı deputat kimi tarixə keçmişdir .
Ayaz Mütəllibov administrasiyasına qarşı çıxan AXC 15 May çevrilişini həyata keçirərək idarəçiliyi öz üzərinə götürdü . Müvəqqəti prezident olan İsa Qamber 1992-ci il iyunun 7- də Azərbaycanda ikinci prezident seçkilərini təşkil etdi . Seçkilərdə etibarlı səslərin 59,4%-ni toplayan Elçibəy 1992-ci il iyunun 16-da Azərbaycan Milli Məclisində keçirilən andiçmə mərasimində Azərbaycanın 2-ci prezidenti seçilib və prezident andı içib.
Elçibəy 1993-cü ildə cəbhə komandiri Sürət Hüseynovu Birinci Qarabağ müharibəsində atdığı səhv addımlara görə vəzifəsindən azad edib . Amma Rusiyanın Azərbaycanı tərk edərkən qoyub getdiyi silahları götürən Sürət Hüseynov Gəncədə çevriliş cəhdinə başladı və tanklarını Bakıya yönəltdi. Elçibəyin istefasını tələb edən Sürət Hüseynov Gəncə çevrilişinin lideri kimi prezidentlə görüş tələb edirdi . Elçibəy kömək üçün Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevi Naxçıvandan Bakıya göndərdi . dəvət etdi. Heydər Əliyev Bakıya gələrək Elçibəylə görüşdükdən sonra Elçibəy vətəndaş müharibəsinin qarşısını almaq üçün 1993-cü il iyunun 17-də gecə yarısı paytaxt Bakını tərk edərək Naxçıvana getdi. İyunun 24-də vaxtilə AXC liderlərindən olmuş İtibar Memedovun parlamentə təqdim etdiyi təkliflə Elçibəyin prezidentliyi aşağı düşdü və onun səlahiyyətləri hakimiyyət boşluğunda parlamentin sədrliyinə keçən Heydər Əliyevə verildi. . [4] İdarəni öz üzərinə götürən Əliyev əvvəlcə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildi . O , 30 iyun 1993-cü ildə Surət Hüseynovu baş nazir təyin edib . Sonra 1 sentyabr 1993-cü ildə etimadsızlıq referendumu keçirildiİctimaiyyətin 98 faiz səslə Elçibəyi prezident kimi dəstəkləmədiyi açıqlanıb. 1993-cü il oktyabrın 3-də keçirilən prezident seçkilərində Heydər Əliyev 98,8 faiz səslə prezident seçildi. 1994-cü il oktyabrın 7-də Heydər Əliyev Surət Hüseynovu vəzifəsindən azad etdi və o , qətl törətməkdə təqsirli bilinərək həbs edildi, toxunulmazlığı və Milli Qəhrəman adından məhrum edildi. Bütün bunlar davam edərkən Elçibəy seçildikdən 5 il sonra, yəni 1997-ci ilə qədər qanuni prezident olduğunu və alınan heç bir qərarı tanımadığını bəyan etdi.
Elçibəy 4 il 4 aydan sonra 1994-cü ilin oktyabrında Kələkidən Bakıya qayıdıb . O , illər boyu de-yure olduğu Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin sədrliyini de-fakto davam etdirib . Elçibəy tez bir zamanda siyasətə qayıtdı və seçkilərdə iştirak etmək qərarına gəldi. Müstəqil Azərbaycanda keçirilən ilk ümumxalq seçkiləri üçün partiyalaşma prosesi başlayan kimi Azərbaycan Xalq Cəbhəsi də partiyaya çevrilərək Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasına çevrildi . Elçibəyin liderliyi ilə seçkilərə qatılan partiya 3 mandat qazanaraq ana müxalifət partiyasına çevrilib. Elçibəy 1998-ci ildə Azərbaycanda keçiriləcək prezident seçkilərində iştirak etməyi düşünsə də , müxalifətin birgə qərarı ilə seçkini boykot etdi.2000-ci ildə Azərbaycanda keçirilən ümumi seçkilər zamanı Elçibəyin səhhətinin pis olması, partiyadaxili müxalifətin güclənməsi, partiyanın “ klassiklər ” və “ islahatçılar ”a bölünməsi partiyada çaşqınlıq yaratdı. Elçibəy sağ ikən heç bir parçalanmanın tərəfdarı deyildi. Ortaq siyahı hazırlayan Elçibəy seçkilərə partiyanın hər iki qanadından namizədlərin çıxarılacağını açıqlayıb. 22 avqust 2000-ci ildə Elçibəyin vəfatı ilə bağlı keçirilən qurultayda Əli Kərimli AXCP- nin yeni sədri seçildi və partiya Elçibəyin hazırladığı ortaq siyahı ilə seçkilərə qatılaraq 6 millət vəkili qazanmağı bacardı.
Eyni zamanda Elçibəy Bakıya qayıtdıqdan sonra Bütöv Azərbaycan Birliyini yaradıb, fəaliyyətini Quzey və Güney Azərbaycanın birləşməsinə yönəltdi.
O , 1989-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsini yaradıb və AXC-nin prezidenti seçilib. Elçibəyin rəhbərliyi ilə AXC 1990-cı il Azərbaycan SSR ümumi seçkilərində iştirak etmiş və 45 deputatla Azərbaycan SSR Ali Sovetində təmsil olunmuşdur . Ali Sovetdə müxalifət deputatları AXC-nin rəhbərliyi ilə Müstəqil Azərbaycan Demokratik Bloku (İttifaq), qısaca DEMBLOK yaratdılar. DEMBLOK üzvləri müstəqillik uğrunda çalışmış, ilk dəfə müstəqilliyə səs vermişlər və bu səsvermədə 47 deputat müstəqilliyin lehinə səs vermiş və istiqlalçı deputat kimi tarixə keçmişdir .
Ayaz Mütəllibov administrasiyasına qarşı çıxan AXC 15 May çevrilişini həyata keçirərək idarəçiliyi öz üzərinə götürdü . Müvəqqəti prezident olan İsa Qamber 1992-ci il iyunun 7- də Azərbaycanda ikinci prezident seçkilərini təşkil etdi . Seçkilərdə etibarlı səslərin 59,4%-ni toplayan Elçibəy 1992-ci il iyunun 16-da Azərbaycan Milli Məclisində keçirilən andiçmə mərasimində Azərbaycanın 2-ci prezidenti seçilib və prezident andı içib.
Elçibəy 1993-cü ildə cəbhə komandiri Sürət Hüseynovu Birinci Qarabağ müharibəsində atdığı səhv addımlara görə vəzifəsindən azad edib . Amma Rusiyanın Azərbaycanı tərk edərkən qoyub getdiyi silahları götürən Sürət Hüseynov Gəncədə çevriliş cəhdinə başladı və tanklarını Bakıya yönəltdi. Elçibəyin istefasını tələb edən Sürət Hüseynov Gəncə çevrilişinin lideri kimi prezidentlə görüş tələb edirdi . Elçibəy kömək üçün Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevi Naxçıvandan Bakıya göndərdi . dəvət etdi. Heydər Əliyev Bakıya gələrək Elçibəylə görüşdükdən sonra Elçibəy vətəndaş müharibəsinin qarşısını almaq üçün 1993-cü il iyunun 17-də gecə yarısı paytaxt Bakını tərk edərək Naxçıvana getdi. İyunun 24-də vaxtilə AXC liderlərindən olmuş İtibar Memedovun parlamentə təqdim etdiyi təkliflə Elçibəyin prezidentliyi aşağı düşdü və onun səlahiyyətləri hakimiyyət boşluğunda parlamentin sədrliyinə keçən Heydər Əliyevə verildi. . [4] İdarəni öz üzərinə götürən Əliyev əvvəlcə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildi . O , 30 iyun 1993-cü ildə Surət Hüseynovu baş nazir təyin edib . Sonra 1 sentyabr 1993-cü ildə etimadsızlıq referendumu keçirildiİctimaiyyətin 98 faiz səslə Elçibəyi prezident kimi dəstəkləmədiyi açıqlanıb. 1993-cü il oktyabrın 3-də keçirilən prezident seçkilərində Heydər Əliyev 98,8 faiz səslə prezident seçildi. 1994-cü il oktyabrın 7-də Heydər Əliyev Surət Hüseynovu vəzifəsindən azad etdi və o , qətl törətməkdə təqsirli bilinərək həbs edildi, toxunulmazlığı və Milli Qəhrəman adından məhrum edildi. Bütün bunlar davam edərkən Elçibəy seçildikdən 5 il sonra, yəni 1997-ci ilə qədər qanuni prezident olduğunu və alınan heç bir qərarı tanımadığını bəyan etdi.
Elçibəy 4 il 4 aydan sonra 1994-cü ilin oktyabrında Kələkidən Bakıya qayıdıb . O , illər boyu de-yure olduğu Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin sədrliyini de-fakto davam etdirib . Elçibəy tez bir zamanda siyasətə qayıtdı və seçkilərdə iştirak etmək qərarına gəldi. Müstəqil Azərbaycanda keçirilən ilk ümumxalq seçkiləri üçün partiyalaşma prosesi başlayan kimi Azərbaycan Xalq Cəbhəsi də partiyaya çevrilərək Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasına çevrildi . Elçibəyin liderliyi ilə seçkilərə qatılan partiya 3 mandat qazanaraq ana müxalifət partiyasına çevrilib. Elçibəy 1998-ci ildə Azərbaycanda keçiriləcək prezident seçkilərində iştirak etməyi düşünsə də , müxalifətin birgə qərarı ilə seçkini boykot etdi.2000-ci ildə Azərbaycanda keçirilən ümumi seçkilər zamanı Elçibəyin səhhətinin pis olması, partiyadaxili müxalifətin güclənməsi, partiyanın “ klassiklər ” və “ islahatçılar ”a bölünməsi partiyada çaşqınlıq yaratdı. Elçibəy sağ ikən heç bir parçalanmanın tərəfdarı deyildi. Ortaq siyahı hazırlayan Elçibəy seçkilərə partiyanın hər iki qanadından namizədlərin çıxarılacağını açıqlayıb. 22 avqust 2000-ci ildə Elçibəyin vəfatı ilə bağlı keçirilən qurultayda Əli Kərimli AXCP- nin yeni sədri seçildi və partiya Elçibəyin hazırladığı ortaq siyahı ilə seçkilərə qatılaraq 6 millət vəkili qazanmağı bacardı.
Eyni zamanda Elçibəy Bakıya qayıtdıqdan sonra Bütöv Azərbaycan Birliyini yaradıb, fəaliyyətini Quzey və Güney Azərbaycanın birləşməsinə yönəltdi.