Azərbaycan xalqının mənəvi dünyasının ən zərif və eyni zamanda ən qüdrətli qollarından biri onun musiqisidir. Minilliklər boyunca formalaşan bu mədəniyyət yalnız estetik dəyər daşımır, həm də xalqın xarakterini, ruhunu, tarixini və fəlsəfi düşüncəsini özündə yaşadır. Musiqi bizim üçün sadəcə sənət deyil, həm də kimliyimizin, milli varlığımızın daşıyıcısıdır.
Musiqi mədəniyyətimizin tarixi kökləri
Azərbaycan musiqisinin tarixi çox qədimdir. Qobustan qayaüstü rəsmlərində təsvir olunan yallı səhnələri, davul və digər zərb alətlərini xatırladan fiqurlar xalqımızın musiqiyə olan marağının min illərlə ölçüldüyünü göstərir. Arxeoloji tapıntılar, xüsusən də ud, ney, qoşanağara kimi alətlərin ilkin formaları bu torpaqlarda musiqi ənənələrinin çox erkən dövrlərdə yaranmasından xəbər verir.
Qədim Alban dövləti dövründə dini ayinlər, mərasimlər və saray mədəniyyəti musiqinin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Orta əsrlərdə isə Azərbaycan el şairləri, ozanlar və aşıqlar xalq düşüncəsini musiqi ilə birləşdirərək zəngin poeziya və melodiyalar yaradıb.

Muğam – milli musiqi xəzinəmizin zirvəsi
Azərbaycan musiqisinin şah incisi muğamdır. Muğam özündə Şərq fəlsəfəsini, insanın mənəvi yüksəlişini, hiss və düşüncələrinin dərinliyini əks etdirən unikal bir sənət məktəbidir.
Muğam sənəti:

Qədim şaman ayinləri, türk musiqi düşüncə sistemi və Şərq modal musiqisinin sintezidir.

Hər bir muğam dəstgahı insanın haldan-hala keçidinin musiqi ilə ifadəsidir.

Ustad xanəndələr – Cabbar Qaryağdıoğlu , Xan Şuşinski və başqaları bu irsin qorunub yaşamasında əvəzsiz rol oynayıblar.


UNESCO tərəfindən Azərbaycan muğamının bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilməsi isə musiqi mədəniyyətimizin dünya miqyasında tanınmasına geniş yol açdı.

Aşıq sənəti – milli ruhun poetik və musiqi ifadəsi
Azərbaycan aşıq sənəti həm şeir, həm dastan, həm də musiqini vahid sistemdə birləşdirən nadir xalq irsidir.
Aşıqlar:

xalqın tarixini, qəhrəmanlığını, sevgisini və müdrikliyini sazın dili ilə danışan el sənətkarlarıdır;

“Koroğlu”, “Əsli və Kərəm”, “Aşıq Qərib” kimi dastanlar bu mədəniyyətin əfsanələşmiş nümunələridir;

Aşıq Ələsgər, Aşıq Şəmşir, Mikayıl Azaflı kimi ustadlar bu sənəti zirvəyə qaldırıblar.


Aşıq sənəti də UNESCO tərəfindən qorunan qeyri-maddi mədəni irs kimi dünyaya təqdim olunmuşdur.




Xalq çalğı alətləri – musiqi yaddaşımızın daşıyıcıları
Azərbaycan musiqisinin ən gözəl özəlliklərindən biri də çox zəngin çalğı alətləri sistemidir:

Tar – milli musiqimizin simvolu

Kamança – muğamın lirikasını yaşadan alət

Balaban – milli kədərin və sevginin səsi

Zurna və nağara – toy, bayram və mərasimlərin ruhu

Saz – aşıq sənətinin qəlbi

Qaval və dəf – qadın musiqi ifaçılığı ənənəsinin kökləri


Ustad Sadıqcanın tar alətini təkmilləşdirməsi isə musiqi tariximizə böyük dönüş gətirdi.

Xalq mahnıları – nəsillərin yaddaşı
Xalq mahnıları əsrlər boyu xalqın dərdini, sevincini, mübarizəsini yaşadan canlı irsdir.
"Məcnun", "Sarı Gəlin", "Qalalı", "Sıxılıb qollarım", "Lalələr" kimi mahnılar təkcə melodik gözəlliyi ilə deyil, həm də tarixi-mənəvi dəyəri ilə seçilir.

Peşəkar musiqinin formalaşması – Üzeyir bəy Hacıbəyli dövrü
XX əsrin əvvəllərində Üzeyir bəy Hacıbəylinin fəaliyyəti Azərbaycan musiqisinin istiqamətini yenidən müəyyənləşdirdi:

1908-ci ildə Şərqdə ilk opera – “Leyli və Məcnun”

Azərbaycan professional musiqi məktəbinin yaradılması

“Koroğlu” operası, böyük simfonik irs

Dövlət konservatoriyasının təsisi

İlk not sisteminin hazırlanması


Üzeyir bəyin yaratdığı məktəb Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Cövdət Hacıyev, Arif Məlikov kimi dahiləri yetişdirdi.

Müstəqillik dövrü – mədəniyyətin inkişafında yeni mərhələ
Azərbaycan musiqisi müstəqillik illərində həm qorundu, həm də beynəlxalq müstəviyə çıxarıldı:

Muğam Mərkəzinin yaradılması

Beynəlxalq muğam festivalları

Qarabağ musiqisinin yenidən dirçəlişi

Gənc ifaçıların dünya səhnələrində çıxışları

Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın musiqi irsinə göstərdiyi xüsusi diqqət və qayğının nəticəsində bu gün Azərbaycan musiqisi dünya mədəniyyətinin mühüm bir parçasıdır.
Azərbaycan musiqi mədəniyyəti xalqımızın ən sağlam mənəvi dayaqlarından biridir. O, tariximizin yaddaşı, ruhumuzun səsi, milli kimliyimizin ifadəsidir. Minilliklərdən gələn bu irs bu gün də yeni nəsillər üçün ilham mənbəyidir və daim inkişaf etməyə davam edir.

Qəzetin Fəxri üzvü,
İçtimai fəal
EMİL Vəliyev