Bəzən insan həyatında elə anlar olur ki, daş daşıdığı yükü yerə qoyar, su axmağı dayandırar, zaman isə sanki irəli getməkdən imtina edər. Həmin anlarda insan bir həqiqətlə üz-üzə qalır: ən ağır yük kədər deyil, ən ağrılı itki ölüm də deyil — ən ağır şey geri qayıtmayan ümiddir.
Ümid insan ruhunun səssiz mühərrikidir. O, danışmadan bizi irəli aparır, izah etmədən dözməyə məcbur edir, vəd vermədən yaşamağa razı salır. Ümid olduğu müddətdə insan hər şeyə dözür: yoxsulluğa, ayrılığa, haqsızlığa, hətta taleyin amansız sınaqlarına belə. Amma ümid qırıldımı — həyat davam etsə də, insanın içində nəsə dayanır.
Ümidin çəkisi görünməzdir, amma daşıması ən çətindir
İnsan ağrıya alışa bilir. Zamanla yaralar qabıq bağlayır, itkilər xatirəyə çevrilir, göz yaşları quruyur. Amma ümidin geri qayıtmaması — bu başqa bir ağrıdır. Bu ağrı səs-küysüzdür, gözə görünməzdir, amma insanın içini içindən yeyir.
Çünki ümid öləndə, insan gələcəklə əlaqəsini itirir. Sabah artıq sadəcə təqvimdəki bir gündür, mənası olmayan bir səhərdir. İnsan nəfəs alır, işə gedir, gülür, danışır — amma bütün bunlar vərdişin mexaniki təkrarıdır. Ruh isə susur.
Geri qayıtmayan ümid — aldadılmış gözləntilərin məzar daşıdır
Ümid çox vaxt insanlara bağlanır. Bir sözə, bir vədə, bir baxışa, bir “düzələcək” cümləsinə… İnsan inandıqca yaşayır. Amma o inam yarı yolda qaldımı, təkcə münasibət bitmir — insanın dünyaya baxışı dəyişir.
Geri qayıtmayan ümid bizi şübhəkar edir. Daha az inanırıq, daha gec sevinirik, daha ehtiyatla bağlanırıq. Hər yeni ümid köhnə yaraların üstündən addımlayaraq gəlir. Ona görə də insan ümid edərkən belə qorxur — çünki bir dəfə itirdiyini bir daha itirmək istəmir.
Ümidin yoxluğu insanı yorur, kədər isə sadəcə ağrıdır
Kədər insanı ağladır, ümidin yoxluğu isə susdurur. Ağlayan insan hələ də hiss edir, susan insan isə içində boşluq daşıyır. Ümid bitəndə nə üsyan qalır, nə də şikayət. Sadəcə dərin bir yorğunluq çökür insanın üzərinə.
Bu yorğunluq bədəni deyil, ruhu yorar. İnsan özünə sual verməyi belə dayandırar: “Niyə?” artıq soruşulmur. Çünki cavabın dəyişməyəcəyini bilir.
Cəmiyyətin ən səssiz faciəsi: ümidini itirmiş insanlar
Bu gün cəmiyyətin ən böyük, amma ən az danışılan problemi ümidini itirmiş insanlardır. Onlar küçələrdə gəzir, iş yerlərində çalışır, ailə içində oturur, amma içlərində gələcəyə dair işıq yoxdur.
Ümidini itirmiş insan təhlükəli deyil, amma yorğundur. O, dəyişmək istəmir, çünki dəyişəcəyinə inanmır. Bu, tək bir insanın faciəsi deyil — bu, bütöv bir cəmiyyətin gələcəyinə vurulan səssiz zərbədir.
Bəzən ümid qayıtmır, amma insan yaşamağa məcbur qalır
Həyatın ən acı ironiyası da budur: ümid qayıtmır, amma həyat davam edir. İnsan yaşamağı öyrənir ümid olmadan. Gülür, amma içdən deyil. Danışır, amma səmimi yox. Sevinir, amma ehtiyatla.
Bu mərhələdə insanın ən böyük qələbəsi yenidən ümid etmək deyil, ümidsiz halda belə insan qalmağı bacarmaqdır. Çünki hər ümid geri qayıtmır, amma hər insan da itirilmiş ümidin kölgəsində məhv olmalı deyil.
Son söz əvəzi
Ən ağır şey geri qayıtmayan ümiddir. Çünki o, nə basdırılır, nə unudulur, nə də tamamən yox olur. O, insanın içində səssiz bir xatirə kimi qalır — bəzən gecələr özünü xatırladır, bəzən də ən gözlənilməz anlarda.
Amma bəlkə də insanı insan edən elə budur: itirdiyi ümidlərlə belə yaşamağı bacarmaq, qırılan inamın içindən öz ləyaqətini çıxara bilmək. Ümid bəzən qayıtmır, amma insan yenə də yoluna davam edir — yavaş, ağır, səssiz…
Və bəlkə də ən böyük güc elə bu səssiz davam etməkdir.
— Vəli Əliyev