Vəli Əliyev yazır...
Dostluq çox vaxt sadə bir söz kimi tələffüz olunur. Halbuki o, gündəlik münasibətlərin çərçivəsinə sığmayan, insanın ruhunu ölçən, səbrini sınayan, mənəvi yükünü ağırlaşdıran bir imtahandır. Dostluq nə müqavilədir, nə də məcburi bağ. O, insanın daxilində baş verən səssiz bir sınaqdır — gözə görünməyən, amma hər an hiss edilən.
Bu sınaqda əsas qəhrəman çox vaxt tənhalıqdır. Çünki dostluğun ən dərin qatında insan tək qalmağı öyrənir. Paradoks budur: dostluq təkliyi aradan qaldırmaq üçün yaranır, amma həqiqi dostluq insanı öz tənhalığı ilə üz-üzə qoyur. Kim ki bu tənhalığa dözə bilir, kim ki bu səssizliyin içində özünü itirmir — o, dostluğun sirrinə yaxınlaşır.
Ruhun güzgüsü olan dostluq
Mistik düşüncədə deyilir ki, hər insan həyatımıza bir güzgü kimi daxil olur. Dost isə ən dərin güzgüdür. O güzgüdə biz təkcə öz güclü tərəflərimizi yox, qorxularımızı, zəifliklərimizi, gizlətdiyimiz kölgələri də görürük. Buna görə dostluq rahat deyil. Rahatlıq münasibətlər üçündür; dostluq isə sarsıdır, silkələyir, oyadır.
Fəlsəfə burada söz alır və deyir: dostluq mənfəət üzərində qurulursa, o artıq dostluq deyil, sadəcə ehtiyacın adıdır. Ruhun sınağı olan dostluqda isə hesab yoxdur. Orada “mən sənə nə verdim?” sualı yox, “mən sənin yanında kim oldum?” sualı var.
Tənhalıq — əsas qəhrəman
Bu məqalənin əsas qəhrəmanı insan yox, tənhalıqdır. Çünki dostluğun dəyəri məhz tənhalıqda ölçülür. Sənin dostun var, amma sən yenə də tənha hiss edirsənsə, deməli, ruhun başqa bir dərinlik axtarır. Və əgər sənin tənhalığını anlayan bir dostun varsa, o artıq sadəcə dost deyil — o, sənin ruh yoldaşındır.
Mistik qat burada pıçıldayır: bəzən insanlar həyatımıza dost kimi girir, amma missiyaları bizi təkliyə hazırlamaq olur. Onlar qalmaq üçün yox, oyatmaq üçün gəlirlər. Gedəndə isə boşluq qoyurlar. Həmin boşluq insanı ya məhv edir, ya da yetkinləşdirir.
Dostluğun sınaq anı
Dostluğun sınağı xoş günlərdə deyil, səssiz günlərdə baş verir. Sözlərin azaldığı, zənglərin kəsildiyi, izahların yorulduğu anlarda. O anlarda dostluq ya dağılır, ya da başqa bir müstəviyə keçir — ruh səviyyəsinə.
Fəlsəfi baxımdan, dostluq insanın öz eqosunu susdurma qabiliyyətidir. Özünü önə çıxarmadan sevmək, qarşılıq gözləmədən qalmaq, anlaşılmamağa dözmək… Bunlar münasibət yox, ruh məşqidir.
Nəticə əvəzi bir sual
Bəlkə də dostluq insanın həyat boyu verdiyi ən çətin imtahandır. Çünki bu imtahanda qaydalar yazılmayıb, nəticələr əvvəlcədən bilinmir. Burada nə sertifikat var, nə də mükafat. Tək bir ölçü qalır: sən bu sınaqdan insan kimi çıxırsan, yoxsa sadəcə tək qalaraq?
Dostluq münasibət deyil. O, ruhun səssiz, amansız və eyni zamanda müqəddəs sınağıdır. Tənhalıq isə bu sınağın ən sadiq şahididir.