Bir Mavi Bayraq Altında Bir Milli Kimlik

Türk dünyası əsrlər boyunca böyük coğrafiyalara yayılmış, tarix yazmış, imperiyalar qurmuş, mədəniyyət yaratmış və bəşəriyyətə dərin iz buraxmış bir ailədir. Bu ailənin rəmzi sayılan Turanın mavi bayrağı türk xalqlarının ortaq kökünü, ortaq dilini, ortaq yaddaşını və ortaq gələcək hədəfini simvolizə edir.

Bu gün türk respublikaları yalnız siyasi coğrafiyada deyil, həm də mənəvi məkanlarda birləşərək “mədəni Turan” deyilən böyük bir birlik formalaşdırmaqdadır.

TÜRK RESPUBLİKALARI: TARİXDƏN BU GÜNƏ UZANAN BİRLİK

Dünyanın müxtəlif bölgələrində məskunlaşmış türk xalqları arasında bu gün müstəqil dövlət statusu daşıyan respublikalar bunlardır:

1. Azərbaycan Respublikası

Qafqazın incisi, Oğuz türklərinin qədim diyarı, müstəqil türk dövlətlərinin aparıcı mərkəzlərindən biri. Tarixi Qafqaz Albaniyasından, Saka–İskit qatından, Oğuz birləşməsindən gələn köklər bu torpaqda cəmlənmişdir.

2. Türkiyə Respublikası

Səlcuqlardan Osmanlıya, oradan müasir Türk dövlətinə uzanan möhtəşəm tarixin davamçısı. Türk dünyasının mədəni, siyasi və hərbi lider ölkələrindən biri.

3. Qazaxıstan Respublikası

Böyük çöllərin dövlətidir. Qıpçaq türklərinin mərkəzi sayılan bu diyar qədim türkün dövlətçilik ənənəsini bu gün də yaşadır.

4. Özbəkistan Respublikası

Karluk-Uyğur qolu türklərinin beşiyidir. Əmir Teymur irsi, Səmərqənd-Buxara mədəniyyəti türk-islam tarixinin qəlbidir.

5. Türkmənistan

Oğuz türklərinin qədim yurdu. Göytürklərdən Səlcuqlara qədər uzanan böyük dövlətçilik xətti burada yaranmışdır.

6. Qırğızıstan Respublikası

Tənha dağların, qədim “Manas” dastanının və Oğuz-Qıpçaq sintezinin daşıyıcısıdır.

7. Şimali Kipr Türk Respublikası

Türk dünyasının Şərq Aralıq dənizindəki güvənli dayaq nöqtəsi. Rəsmi olaraq yalnız Türkiyə tərəfindən tanınsa da, türk dünyasının ayrılmaz parçasıdır.

TURAN — İDEYA, MƏKAN, TARİX VƏ BİRLİK

Turan anlayışı tarix boyu təkcə siyasi birləşmə deyil, eyni zamanda mənəvi harmoniya, dil, mədəniyyət, etnik yaddaş birliyi demək olmuşdur.

“Göy Türk” dövrlərində Turan bütün Altaylardan Balkanlara uzanan geniş bir türk mədəni coğrafiyasını ifadə edirdi. Bu gün isə Turan anlayışı:

ortaq dil layihələri,

qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq,

mədəni inteqrasiya,

türk dövlətləri təşkilatı


kimi praktik platformalarla gerçək formalar alır.

Bu, gələcəkdə daha da güclənəcək mədəni və iqtisadi birliyin təməlidir.

TÜRK XALQLARININ KÖKÜ: ALTAY–ORKON MİRASINDAN GƏLƏN BİR MİLYON İLLİK YOL

Türkologiyanın məlumatlarına görə bütün türk xalqlarının kökü ortaq Altay sistemindən və qədim türklərin:

Göy Türklər,

Sak–İskitlər,

Hunlar,

Avarlar,

Oğuzlar,

Qıpçaqlar,

Karluk-Uyğurlar


kimi böyük tayfa birliklərindən gəlir.

Bu tayfa birlikləri zamanla müxtəlif regional qollar yaratmış, lakin dilləri və mədəniyyətləri yenə də bir ana kökdən ayrılmamışdır.

TÜRK XALQLARI DİL VƏ ETNİK QOLLARA GÖRƏ:

1. OĞUZ QOLU

Bu qola daxil olan ən böyük xalq qrupudur.

Azərbaycan türkləri

Türkiyə türkləri

Türkmənlər

Qaşqaylar

İraq və Suriya türkləri


Bu qrupun dili fonetika və qrammatik baxımdan çox yaxın olduğundan Azərbaycan türkü ilə Türkiyə türkü bir-birini demək olar ki, tam başa düşür.

2. QIPÇAQ QOLU

Qədim çöl türklərinin davamçılarıdır.

Qazaxlar

Qırğızlar

Başqırdlar

Tatarlar

Qaraqalpaqlar

Qırım türkləri

Noqay, Karaçay-Balkar, Kumık

3. KARLUK–UYĞUR QOLU

Mərkəzi Asiyanın qədim sivilizasiya qurucuları.

Özbəklər

Uyğurlar

4. SİBİR TÜRKLƏRİ

Şimalın türkləşmiş xalqları.

Yakut (Saxa)

Dolqan

Xakas

Altay türkləri

Tuvinlər

5. BULQAR–ÇUVAŞ QOLU

Qədim Volqa bulqarları.

Çuvaşlar


AZƏRBAYCAN TÜRKÜ HANSI QOLA AİDDİR?

Azərbaycan xalqı təmiz OĞUZ türklərinin davamçısıdır.

Bizim etnogenezimiz aşağıdakı qatların birləşməsindən yaranıb:

Oğuz türklərinin 24 boyu

Qıpçaq təsiri (Qarabağ, Borçalı, Qarapapaq bölgələri)

Sak–İskit qatları

Alban-türk birləşmələri

Hun və Sabir qatları


Azərbaycan türkü həm dil, həm mədəniyyət, həm də antropoloji baxımdan Oğuz türklüyünün mərkəzlərindən biridir.

Türk respublikaları əsrlərdir davam edən bir tarixi irsin, bir dil ailəsinin və bir mənəvi dünyanın varisləridir. Turanın mavi bayrağı altında birləşən bu xalqların gələcəyi daha sıx əməkdaşlıqdan, mədəni birləşmədən və ortaq hədəflərdən keçir.

Azərbaycan isə bu böyük ailənin ən qədim, ən şərəfli və strateji mərkəzlərindən biri olaraq türklüyə güc, dərinlik və dövlətçilik ənənəsi bəxş edir.


Milli Mənəviyyat Müstəqil Beynəlxalq Qəzetinin
Baş Redaktoru
Vəli Əliyev